Табиғатта әсемдік пен қауіп қатар жүреді. Кейбір тіршілік иелері адам баласы үшін тартымды көрінгенімен, олардың бойында өте күшті у бар. Бұл қасиет оларға қорғаныс пен өмір сүру артықшылығын береді. У – тіршілік үшін күрестің бір құралы, ал жануарлар оны аң аулауға, өзін қорғауға немесе қарсыласын үркітуге пайдаланады. Әлемде мыңдаған улы түрлер бар, олардың әрқайсысының уы өз алдына бір химиялық және биологиялық ғажайып. Сол себепті улы жануарлар туралы қызықты мәліметтер адамды таңғалдырмай қоймайды.
Ең әйгілі улы тіршілік иелері
Жер бетінде у қолданатын тіршілік иелері жануарлар әлемінің барлық тобына тән. Олардың ішінде жәндіктер де, бауырымен жорғалаушылар да, тіпті теңіз жануарлары да бар. Әрқайсысы уын түрлі жолмен шығарып, өзіндік қорғаныс жүйесін қалыптастырған.
- Кинг-кобра – ең ұзын улы жылан. Оның ұзындығы 5 метрге жетеді, ал уының мөлшері бір пілдің өзін өлтіруге жетеді. Бұл жылан адамдарды себепсіз шақпайды, бірақ қауіп төнсе, биіктеп тұрып, басын көтеріп ескерту жасайды. Кинг-кобраның уы жүйке жүйесіне әсер етеді және бірнеше минут ішінде паралич тудырады.
- Голубой сақиналы сегізаяқ – Тынық мұхитының жағалауында кездесетін ұсақ, бірақ өте қауіпті теңіз жануары. Оның денесіндегі көгілдір сақиналар қауіп кезінде жарқырай бастайды. Бұл тіршілік иесінің уы адамды бірнеше минут ішінде сал қылып, тыныс алуын тоқтата алады.
- Дарт бақасы – Оңтүстік Американың тропикалық ормандарында мекендейді. Оның терісінде болатын у ежелгі тайпалар тарапынан жебе ұшына жағуға пайдаланылған. Бір граммдай у ондаған адамды өлтіруге жетеді. Бұл бақалар табиғатта өте әдемі, сондықтан оларды кейде «өлімнің әшекейі» деп атайды.
- Тасбақа балық – мұхит түбінде өмір сүретін ең улы теңіз балықтарының бірі. Ол құмның астында жасырынып жатады және үстінен басқан адамға инелері арқылы у жібереді. Бұл у жүрек пен жүйке жүйесіне әсер етіп, адамды есеңгіретіп жібереді.
- Қара жесір – өрмекші түрлерінің ішіндегі ең қауіптісі. Оның шағуы ауырсыну, бұлшықет құрысу және жүрек соғысының бұзылуына әкеледі. Әйел өрмекші еркегін шағудан кейін жейтіндіктен, оны «жесір» деп атаған. Өрмекші туралы қызықты мәлімет осы жәндіктің мінезі мен биологиясын жақсы түсінуге мүмкіндік береді.
Улы жануарлардың ерекшелігі мен бейімделуі
Улы жануарлар миллиондаған жылдар бойы табиғи сұрыпталудың нәтижесінде осындай қорғаныс жүйесін дамытқан. Кейбіреулердің уы жүйке жүйесіне әсер етсе, басқаларының уы қан ұюын тоқтатады немесе тыныс алу бұлшықеттерін сал етеді.
Табиғатта у тек шабуыл қаруы емес, кейде өзін қорғаудың жалғыз тәсілі болып саналады. Мысалы, жыландар мен өрмекшілер өз уын тек қауіп төнгенде ғана қолданады. Сонымен қатар, кейбір түрлердің уы дәрі-дәрмек өндірісінде пайдалы болып шықты. Медицинада жылан уының құрамындағы ақуыздар жүрек ауруларын емдеуге қолданылады.
Түсінде өрмекші көрсе
Кейде адамдардың армандарында түрлі жәндіктер мен жануарлар пайда болады. Егер түсінде өрмекші көрсе, ол жағдайға байланысты әртүрлі мағына беруі мүмкін. Кейбір халықтар мұны табыс пен еңбекқорлықтың белгісі деп санайды, өйткені өрмекші өз торын шыдамдылықпен тоқиды. Ал басқалар оны сақ болуға шақыратын ескерту деп түсіндіреді. Түс жору мәдениетінде осындай символдар адамның ішкі күйі мен эмоциясын көрсетеді.
Улы тіршілік иелері туралы қызықты мәліметтер
Көптеген улы жаратылыстар туралы адамдар аз біледі, бірақ олардың әрқайсысы табиғаттағы тепе-теңдікке әсер етеді. Мысалы, уы бар жануарлар зиянкестердің санын азайтып, экожүйені тұрақтандырады.
- кейбір жыландардың уы тек қорғанысқа емес, қоректік заттарды қорытуға да көмектеседі;
- әлемдегі ең улы жәндік деп бразилиялық кезбе өрмекші аталады;
- улы бақалардың түсі жарқын әрі көз тартарлық – бұл олардың «мені ұстама» деген табиғи белгісі;
- Австралияда жыландардың 80 пайызы улы түрлерге жатады;
- акулалар у пайдаланбайды, бірақ олардың орнына өткір тістері мен жылдамдығы бар.
Мұндай фактілер улы жануарлардың табиғаттағы ерекше орнын айқындайды.
Адам мен у арасындағы байланыс
Улы жануарлар адамға қорқынышты болып көрінгенімен, олардан алынған заттар ғылым мен медицина үшін баға жетпес ресурсқа айналып отыр. Мысалы, улы теңіз ұлуының уы ауырсынуды басатын дәрі жасау үшін қолданылады. Кейбір улы жыландардан алынған ферменттер қан қысымын реттеуге арналған препараттардың құрамына енгізілген.
Удың зерттелуі адамзатқа жаңа биотехнологиялық шешімдер табуға жол ашты. Сондықтан улы жануарлар табиғи қауіп көзі ғана емес, сондай-ақ емдік күштің де қайнары болып отыр.
Улы жануарлар әлемі – табиғаттың ең күрделі және ең тартымды бөлігі. Олардың уы қорқыныш тудырғанымен, сол арқылы табиғат тепе-теңдігін сақтап келеді. Әрбір тіршілік иесі өз орнында маңызды рөл атқарады және олардың ерекшеліктері адамзат үшін ғылым мен зерттеудің құнды нысанына айналған.
Өрмекші туралы қызықты мәлімет пен басқа да улы жануарлар туралы қызықты мәліметтер бізге табиғаттағы тепе-теңдік пен үйлесімнің қаншалық нәзік екенін көрсетеді. Бұл жаратылыстардың барлығы – табиғи жүйенің ажырамас бөлігі. Оларды түсіну – қорқу емес, өмірдің әртүрлілігін құрметтеу екенін ұмытпау керек.